YETİŞTİRME YURDU VE ÇOCUK  YUVALARINDA İLETİŞİM
 

TANIMLAR

Yetiştirme Yurtları:

2828 Sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanununda Yetiştirme Yurtları; 13–18 yaş arası korunmaya muhtaç çocukları korumak, bakmak ve bir iş veya meslek sahibi edilmeleri ve topluma yararlı kişiler olarak yetişmelerini sağlamakla görevli ve yükümlü olan yatılı sosyal hizmet kuruluşları olarak tanımlanmıştır.

Çocuk Yuvaları:

2828 Sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanununda çocuk yuvaları; 0–12 yaş arası korunmaya muhtaç çocuklarla gerektiğinde 12 yaşını dolduran kız çocuklarının, bedensel, eğitsel, psiko sosyal gelişimlerini, sağlıklı bir kişilik veya iyi alışkanlıklar kazanmalarını sağlamakla görevli ve yükümlü yatılı sosyal hizmet kuruluşları olarak tanımlanmıştır.

Korunmaya Muhtaç Çocuk:

2828 Sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanununda korunmaya muhtaç çocuk; Beden, ruh ve ahlak gelişimleri veya şahsi güvenlikleri tehlikede olup;
Ana veya babasız, ana ve babasız, ana veya babası veya her ikisi de belli olmayan, ana ve babası veya her ikisi tarafından terk edilen, ana veya babası tarafından ihmal edilip; fuhuş, dilencilik, alkollü içkileri veya uyuşturucu maddeleri kullanma gibi her türlü sosyal tehlikelere ve kötü alışkanlıklara karşı savunmasız bırakılan ve başıboşluğa sürüklenen çocuk olarak tanımlanmaktadır.

ÜLKEMİZDE KORUNMAYA MUHTAÇ ÇOCUKLARA HİZMET VEREN KURULUŞLAR;

    1-Yaşa göre,

    2-Cinsiyete göre,

    3-Okullu ve iş grubu şeklinde ayrıştırılmıştır.

Yaşa göre kuruluşlar;

       0–12 yaş grubundaki korunmaya muhtaç çocuklara hizmet veren çocuk yuvaları,
13–18 yaş grubundaki korunmaya muhtaç çocuklara hizmet veren yetiştirme yurtları olarak sınıflandırılmışlardır.

      Çocuk yuvaları da kendi arasında 0–6, 7–12 yaş grubundaki çocuklara hizmet veren kuruluşlar olarak ayrılmaktadır.

Cinsiyete göre Kuruluşlar ,

          Çocuk yuvalarından 0–6 yaş grubuna hizmet veren kuruluşlarda kız ve erkek çocuklara birlikte bakılırken, 7–12 yaş grubundaki çocuklara ise kız ve erkek olarak ayrı mekânlarda bakılmaktadır.

     Yetiştirme yurtları ise tamamen kız ve erkek yurtları olarak ayrılmaktadır.

Okullu ve iş grubu şeklinde Kuruluşlar ,

     Çok yaygın olmamakla birlikte yalnızca sanata-işe yönlendirilmiş çocukların bakıldığı Yetiştirme yurtları olduğu gibi yalnızca okula devam eden çocukların bakıldığı yurtların da olduğu veya aynı kuruluşta işçi ve okullu çocuklara birlikte hizmet verildiği görülmektedir.

     Yurt ve yuvaların ortak özelliklerinden en önemlisi ise toplu bakım kuruluşları olmalarıdır. Ülkemizdeki Yetiştirme Yurtları ve Çocuk Yuvalarında kuruluş başına ortalama 50- 200 çocuğa bakılmaktadır. En düşük kapasiteli kuruluş olarak 16 kapasite ile Muğla Çocuk Yuvası ve Kız Yetiştirme Yurdu, en yüksek kapasiteli kuruluş olarak 190 kapasite ile Çorum Yetiştirme Yurdu göze çarpmaktadır. 350 kapasite ile İstanbul Bahçelievler Çocuk Yuvası en yüksek kapasiteli çocuk yuvası olarak karşımıza çıkmaktadır.

      2006 yılı Mart ayı itibarıyla SHÇEK Genel Müdürlüğünün web sitesi verilerine göre toplam 109 yetiştirme yurdunda 8695 kapasite ile 96 çocuk yuvasında da 8589 kapasite ile hizmet verildiği görülmektedir.

      Çocuk hakları sözleşmesine göre 18 yaşına kadar herkesin çocuk sayıldığı gibi her çocuğun da anne ve babasının olma hakkı bulunmaktadır. Çocukların her türlü ihtiyaçları ücretsiz olarak devletler tarafından karşılanır, çocuklar her türlü tehlikelere karşı korunurlar, mağdur edilen, istismara uğrayan ve muhtaç duruma düşen çocuklar için her türlü tedbir ve önlemler devletler tarafından alınır, yapılan düzenlemelerde çocukların üstün yararları dikkate alınmak zorundadır. Çocuk hakları sözleşmesini imza eden ülkemizde çocuk hakları sözleşmesini uygulayan koordinatör kuruluş olarak SHÇEK Genel Müdürlüğü görevlendirilmiştir.

KORUNMAYA MUHTAÇ ÇOCUĞUN KURULUŞA GELİŞİ
 

       Korunmaya muhtaç çocuğun İl Sosyal Hizmet Müdürlüklerince doğrudan veya dolaylı müracaatı alınır. Çocuk kurum bakımına alınmasında aciliyet gösteriyor ise acil valilik onayı ile kuruma yerleştirilir, daha sonra işlemleri tamamlanır.

     İlk müracaat üzerine ilk görüşme yapılarak çocuk kayıt altına alınır. Daha sonra sosyal hizmet uzmanı çocuğun ikametine gider ve çocuk ve ailesi hakkında mesleki teknik ve yöntemleri kullanarak yapılan gözlem ve görüşme ile elde ettiği bilgilere dayalı detaylı sosyal inceleme raporu hazırlar. Bu aşamada uzman çocuğa verilecek hizmeti tanımlar ve çocuk ile ailesini bilgilendirir. Burada uzman aileye ve çocuğa güven verici, doyurucu bilgi ile yaklaşmalıdır.

     Evrak ve belge tamamlama süreci bittikten sonra kurum bakımına alınmasına karar verilen müracaatçı çocuk yaş ve cinsiyet durumuna uygun bir kuruluşa yerleştirilmek üzere karar alınır ve çağrı yapılır.

KMÇ’NİN KURULUŞA KABULÜ VE KURULUŞ YAŞAMI

         Kuruluşa çağrısı yapılan çocuk kuruluşa geldiği arda bir görevli tarafından karşılanır. Bu görevlinin sosyal hizmet uzmanı olması tercih edilmelidir. Uzman çocukla ilk olarak tanışma amaçlı bir mülakat yapar. Çocuğun kuruluşa kayıt işlemlerini tamamlar. Bu süreç Sosyal Servisin çatısı altında olur. Uzman bu aşamada çocuğa kuruluş hakkında bilgi verir, kuruluşun nasıl çalıştığını, kuruluşta kimlerin kaldığını, kuruluşun idari yapısını, okula nasıl gideceğini, toplu yaşamanın ne tür kuralları olduğunu, yemek zamanlarını, yatma zamanlarını anlatır.

Daha sonra çocuğun grup sorumlusu belirlenir ve uzman çocuğu grup sorumlusu ile tanıştırır. Grup sorumlusu güler yüzle ve sevecen bir tavırla çocukla tanışır. Bundan sonra tüm ihtiyaçlarının kendisi tarafından karşılanacağını, kendisine her konuda yardımcı olacağını anlatır ve okul durumunu tespit ederek okul kayıt işlemlerini başlatır ve çocuğun okula kayıt işini gerçekleştirir. Grup sorumlusu bu süreçte çocukla ilgilenecek ağabey, abla, anne veya baba rolündeki görevli ile tanıştırır.

Yatak odası ile kullanacağı yatağını, çalışma odasını ve soyunma dolabını gösterir.

Çocuk kuruluştaki diğer çocuklarla tanıştırılır.

Kuruluşun her yeri grup sorumlusu tarafından çocuğa gezdirilir.

Gerektiğinde çocuk kuruluş müdürü ve diğer görevlilerle de tanıştırılır.

İkinci aşamada çocuğun ihtiyaçları tespit edilir ve öncelikli olanlardan başlanarak giderilir. Çocuk kuruluşa geldiği anda ihtiyacı var ise banyo yaptırılır ve yeni elbiseler verilir.

Çocuğa kuruluşa ait ve kendisine ait eşyaları nasıl kullanacağı, tuvalet eğitimi bilgileri anlatılır.

Bu işlemler grup sorumlusu tarafından planlanarak uygulamaya sokulur ve takibe alınarak raporlaştırılır. Periyodik aralıklarla çocuk hakkında hazırlanan bu raporlar çocuğun dosyasında saklanır.

Çocuğun kişilik gelişimine katkı vermek üzere kuruluş tarafından hazırlanan sosyal ve kültürel etkinliklere katılımına fırsat verilir.

Akrabaları ile iletişiminin devamı sağlanır.

Çocuğun okul ve/veya iş yeri takipleri düzenli yapılır.

Çocuğun özel yaşantısının gizliliği kendisine hissettirilir ve güven duygusunun gelişmesi için ihtiyaçlarının zamanında karşılanması ve verilen sözlerin tutulması gerekmektedir. Çocuğa zaman zaman kuruluşun işlerine katılması için sorumluluklar verilmelidir.

Kendi yatağı düzettirilir, yatak odası temizlettirilir, kuruluşun bahçesine güzelleştirme çalışmalarına katılımı sağlanır.

Düğme ve sökük-yırtık dikme, ütü yapma, çamaşır yıkama öğretilir ve alışkanlıkları kazandırılır.

Çocuk belli bir yaşa geldiğinde de yemek yapma öğretilir. Çocuk yurtta kaldığı süre içersinde yurt sonrası yaşama da hazırlanır. Sağlık kontrolleri düzenli yapılır.

Çocuk altını ıslatıyor ise gece düzenli olarak kaldırılır. Çocukla iletişimde beden dili ve mimikler çok iyi kullanılmalıdır.

Hiçbir zaman asık suratlı olunmamalıdır.

Çocuk iyi dinlenilmeli ve rencide edilmemelidir.

Kendisini ifade edebilme fırsatı verilmelidir.

Çocuğun sosyalleşmesi için toplum içersine çıkarılarak alışveriş yapmasına, sinemaya gitmesine, arkadaşları ile gezmesine, bir spor veya sanat kulübüne üye olmasına vb. etkinliklere katılmasına fırsat verilmelidir.

Kurum bakımına alınan çocuğun model aile edinebilmesi ve kurum bakımının kazandırdığı kişilik özelliklerinden kurtulabilmesi için gönüllü aile uygulamaları ile çocuğun aile ortamlarında bulunmalarına fırsat verilmelidir.

Böylece çocuk kurum bakımı sonrası kendi kuracağı aile için bir model oluşturacak ve ev ortamı, anne baba ve çocuk ilişkilerini gözlemleyerek davranış geliştirecektir.

KURULUŞTA GÖREVLİ PERSONELİN ÖZELLİKLERİ

       Yetiştirme Yurtlarında ve Çocuk Yuvalarında çalışanlar kamu görevlisi olarak görev yapmaktadırlar. Bu nedenle kuruluş bakımındaki çocukla birlikte olma süreleri kısıtlı olup çocuğa yaklaşım düzeyleri de sınırlıdır. Kuruluş çalışanları farklı davranış ve tutum sergilemektedirler. Birden çok farklı kişilikle bir arada bulunan çocuğun ise sağlıklı kişilik ve kimlik edinebilmesi zorlaşmaktadır.

Kuruluşlarda çocuktan sorumlu bir meslek elemanının yanında çocuğa olumlu model olabilecek ve anne, baba, ağabey, abla rolünü üstlenebilecek bir sorumlu belirlenmelidir.

Yetiştirme Yurdu ve Çocuk Yuvalarında görevli personel

Düzenli aile yapısı,
Kötü alışkanlıklarının bulunmaması ( madde bağımlılığı vb gibi)
Sorumluluk sahibi olması,
Hoşgörülü ve sevecen olması,
Tercihen çocuklu olması,
Hizmetli personelin en az lise mezunu olması,
Sosyal ve kültürel yanının güçlü olması,
Spor ve sanatsal yeteneklerinin olması,
Konuşma üslubunun düzgün ve anlaşılır olması, kaba ve küfürlü konuşmaması,
Giyim kuşamının vasat olmaması,
Fiziksel görünümünün bakımlı olması,
Güvenilir olması
Özelliklerine sahip olmalıdır.

Kaynaklar:
1.Murat ÇEVİK, SHU.SHÇEK Gn. Müd. Baş Müfettişi, Yetiştirme Yurtları Deneyimi

2.SHÇEK Genel Müdürlüğü Web Sitesi

3.Prof.Dr. Atalay YÖRÜKOĞLU,Gençlik Çağı,1987

4.Prof.Dr.Engin GEÇTAN, Çağdaş Yaşam ve Normal Dışı Davranışlar.1982

5.Yrd.Doç.Dr.İbrahim CILGA,Gençlik ve Yaşam Niteliği, Ankara, 1994